Co to jest rzepak: opis rośliny, cechy uprawy, znaczenie gospodarcze
Świat roślin dzikich i uprawnych jest bogaty i różnorodny, a większość ludzi nigdy w życiu nie widziała znaczącej ich części, dotyczy to również rzepaku.
Chociaż wielu pamięta, jak wygląda jego najbliższy krewny - rzepak. To ona kwitnie solidnym żółtym dywanem na łąkach i polach, rzepak ma również podobne kwiatostany.
Wiele słowników objaśniających podaje, że rzepak jest roślina oliwna z rodziny Krzyżowych. Spróbujmy dowiedzieć się, czym jest rzepak i w jaki sposób wykorzystuje się uzyskany z niego olej.
Treść:
Rzepak, cechy botaniczne
Rzepak zielny jednoroczny należy do rodzaju Kapusta z rodziny krzyżowych (kapusta). W przeciwieństwie do wielu uprawnych krewnych, rzepak nie ma ani jednego dzikiego przodka.
Badania genetyczne wykazały, że rzepak jest naturalną hybrydą zawierającą kompletne, diploidalne zestawy chromosomów z form rodzicielskich. Dla niego to rzepak i kapusta. Istnieją dwie formy: zimowa i wiosenna.
Korzenie rzepaku ozimego wnikają w glebę na trzy metry, a rzepaku jarego na dwa metry. Na głębokości około 40 cm korzeń palowy zaczyna się rozgałęziać i rosnąć poziomo.
Części naziemne rośliny mają wysokość od jednego do dwóch metrów.Łodygi są proste, okrągłe, a u niektórych odmian o średnicy do trzech centymetrów.
Z pnia wyrasta od dwóch do trzech tuzinów gałęzi pierwszego rzędu. Łodygi pokryte są woskową powłoką i mają zielony lub niebieskawy kolor.
Rzepak można łatwo odróżnić od innych krewnych rodziny krzyżowych przez liście. Na łodydze znajdują się trzy rodzaje liści. Liście dolne, mocno przycięte, z zaokrągloną górną częścią, posiadają ogonki i zebrane są w podstawową rozetę.
Liście środkowe są długie i mają kształt włóczni. Liście znajdują się na szczycie rośliny, siedzące, lancetowate, z solidnym brzegiem i rozszerzoną podstawą. Liście mają woskową powłokę i są zielono-niebieskie lub fioletowe.
Istnieją odmiany o dużej liczbie liści i słabych liściach.
Kwiaty są żółte, zebrane w baldachim. Owocem jest strąk o długości do 10-12 cm, podzielony na całej długości błoniastą przegrodą.
Każdy strąk zawiera około trzech tuzinów kulistych, ciemnych nasion. Warto zauważyć, że nasiona rzepaku są wyjątkowo małe.
Jeśli na wagę położymy tysiąc nasion rzepaku jarego, to ich masa nie przekroczy pięciu gramów, a rzepaku ozimego – siedmiu gramów.Rzepak rozmnaża się za pomocą nasion, które nie tracą zdolności kiełkowania nawet przez sześć lat.
Dlaczego i jak uprawia się rzepak
Przemysłowe uprawy rzepaku wynikają z jego wykorzystania w gospodarce narodowej. Przede wszystkim roślina ta jest uprawiana w następujących celach:
- produkcja olejów technicznych i biopaliw
- produkcja detergentów i kosmetyków
- pozyskiwania jadalnego oleju roślinnego
- przygotowanie zielonki
- używać w oparte na paszy
Rzepak uprawia się na dwa sposoby. W połowie sierpnia wysiewa się rzepak ozimy. Siew odbywa się w rzędach, w rozstawie rzędów 45 - 50 cm.Wiosną sadzonki rzepaku ozimego wytrzymują mrozy do minus 4 stopni.
Kwitnie miesiąc po rozpoczęciu wiosennego wzrostu, czas kwitnienia wynosi jeden miesiąc. Całkowity czas trwania sezonu wegetacyjnego wynosi ponad trzysta dni.
Należy zaznaczyć, że rzepak ozimy jako roślina pastewna nie ma sobie równych, gdyż jako jeden z pierwszych wytwarza zieloną masę, a po przetworzeniu ilość białka jest porównywalna z lucerną.
Wadą jest niska zimotrwalosc.Polecana do uprawy w regionach o łagodnych zimach, takich jak Północny Kaukaz i zachodnie regiony Ukrainy. Do najlepszych odmian rzepaku ozimego zalicza się:
- Rocznica
- Dubliański
- Kijów 18
- Niemerczańskiego 2268
- Mytnicki 2
Rzepak jary nie ma drugiego imienia – rzepak. Wysiewa się ją wczesną wiosną wraz z najwcześniejszymi zbożami jarymi. Zbiór plonów odbywa się pod koniec lipca. W wielu regionach polecana jest do uprawy jako pasza kulturaDlatego uprawia się go w krajach bałtyckich, na Białorusi, w Kazachstanie, na Syberii i na Ukrainie.
Pierwsze koszenie masy zielonej przeprowadza się przed rozpoczęciem kwitnienia, części nadziemne z lewej ottawy szybko odrastają. Najpopularniejsze odmiany rzepaku jarego to:
- Lwowski
- Kubański
- Wasilkowski
- Wschodniosyberyjski
Okres wegetacyjny rzepiku trwa średnio sto dni. Zarówno odmiany rzepaku ozimego, jak i jarego dobrze reagują na stosowanie nawozów organicznych i mineralnych. Dobrze rosną po zastosowaniu obornika i kompletnego, złożonego nawozu mineralnego.
Światowymi liderami w uprawie rzepaku są Kanada i Chiny.Obecnie rośnie popularność biopaliwa z nasion rzepaku, dodając do oleju rzepakowego stosunkowo tanie składniki, takie jak soda kaustyczna i alkohol metylowy, można uzyskać doskonały olej napędowy.
Aby uzyskać tonę, potrzeba tony oleju, nieco ponad stu litrów alkoholu i dziesięciu kilogramów sody kaustycznej. Koszt tony takiego oleju napędowego jest prawie dwukrotnie tańszy niż olej napędowy oferowany na stacjach benzynowych.
Obecnie otwarta pozostaje kwestia wykorzystania oleju rzepakowego. produkt spożywczy i tutaj są pewne osobliwości.
Olej rzepakowy jako produkt spożywczy
W czasie II wojny światowej na prośbę państw sojuszniczych Kanada zwiększyła powierzchnię upraw rzepaku, z którego produkowano paliwa i smary do sprzętu wojskowego.
Wytwarzane z niego oleje techniczne „dobrze przylegają” do części metalowych, co zmniejsza zużycie płynów technicznych i zwiększa żywotność broni i sprzętu.
Jednak w latach pokoju azjatyccy producenci rzepaku powrócili na rynek, a zapotrzebowanie na olej rzepakowy do celów technicznych spadło. To, co nadawało się dla maszyn żelaznych, nie było zbyt odpowiednie dla ludzi.
Próby produkcji oleju rzepakowego spożywczego zakończyły się niepowodzeniem. Olej okazał się zielony, miał gorzki posmak i niezbyt przyjemny zapach. Został on stanowczo zignorowany przez kupujących.
Ponadto olej rzepakowy miał negatywny wpływ na serce i naczynia krwionośne. Wszystkie niepożądane właściwości kojarzone są z dużą ilością chlorofilu, kwasu erukowego i glikozynolanów.
Genetycy stanęli przed trudnym zadaniem opracowania odmian nasion, w których zawartość tych substancji dążyłaby do zera. Jednocześnie potrzebna była dość wysoka zimotrwalosc.
Efektem tych prac była rejestracja w Kanadzie oleju rzepakowego pod znakiem towarowym Canadian Oil, Iow Acid, co w tłumaczeniu oznaczało kanadyjski olej o niskiej kwasowości, w skrócie canola. Olej zawierający nie więcej niż dwa procent kwasu erukowego można nazwać rzepakiem.
Obecnie trwają debaty na temat korzyści i szkodliwości oleju roślinnego z tej uprawy dla zdrowia człowieka. Bardzo często dodaje się go do margaryn i wykorzystuje do przygotowania fast foodów, półproduktów, wyrobów cukierniczych, chipsów, popcornu, a nawet żywności dla niemowląt.
Jednocześnie na etykietach nie zawsze znajduje się informacja o zawartości oleju rzepakowego w produktach, a nazwa rzepak nie jest znana wszystkim konsumentom. Przeciwnicy oleju rzepakowego jako produktu spożywczego argumentują, że nie da się go całkowicie usunąć z organizmu, pozostawia ślady na sercu i naczyniach krwionośnych.
Zwolennicy tak twierdzą zalety oleju z nasion rzepaku o dużej zawartości kwasu oleinowego, dzięki czemu przypomina oliwę z oliwek.
Obecnie na rynku konsumenckim około 14% wszystkich olejów roślinnych to olej rzepakowy, a wybór zawsze należy do konsumenta.
Film o siewie rzepaku:
Ciekawe informacje na temat ogrodu warzywnego
